BIBLIOTEKA GŁÓWNA POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ


Naukowa biblioteka techniczna na początku XXI wieku
Technical scientific library at the beginning of the XXIst century

vademecum

Poznań, grudzień 2001
ZAPISKI BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ. 10
pod redakcją Haliny Ganińskiej

Tłumaczenie tytułów na język angielski
Karolina Popławska, Jakub Bajer

Skład komputerowy
Grażyna Tarnawczyk

Wydanie numeru 10. dofinansowane przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej
ze środków na DWB

© Copyright by Biblioteka Główna
Politechniki Poznańskiej, Poznań 2001

ISBN 83-910677-1-8
Wydawca: Biblioteka Główna Politechniki Poznańskiej,
pl. Marii Skłodowskiej-Curie 5, 60-965 Poznań
Wykonano w Zakładzie Graficznym Politechniki Poznańskiej
Zamówienie nr S/219/2001
SPIS TREŚCI
TABLE OF CONTENTS
  1. Informacje pierwszego kontaktu / First contact information / Halina Ganińska
  2. Przewodnik po stronie domowej 2001 / Main Library home page 2001 guide / Karolina Popławska, Jakub Bajer
  3. Z kalendarium / History /
    sieć komputerowa i usługi internetowe / computer network and Internet services
    etapy wdrażania systemu Horizon / the steps of accustom the Horizon system / Halina Ganińska
  4. Etapy wdrażania zintegrowanego zautomatyzowanego systemu bibliotecznego Horizon / The steps of accustom to the automatic integrated library system / Krystyna Popławska
  5. Źródła elektroniczne dla Politechniki Poznańskiej / Electronic resources for Poznan University of Technology / Urszula Błaszczak, Iwona Pujanek
  6. Od automatyzacji do biblioteki zintegrowanej / From automation to the integrated library / Halina Ganińska
INFORMACJE PIERWSZEGO KONTAKTU
FIRST CONTACT INFORMATION
  1. BIBLIOTEKA GŁÓWNA / MAIN LIBRARY
    pl. Marii Skłodowskiej-Curie 5
    Czytelnie: Ogólna i Czasopism
    ul. Piotrowo 3, III piętro, 60-965 Poznań

    telefony +48 61, adresy poczty elektronicznej

    Dyrektor e-mail: ganinska@ml.put.poznan.pl
    tel. 665-3668, fax 665-3615
    Sekretariat tel. 665-3519
    e-mail: office_ml@put.poznan.pl

    1. ODDZIAŁY
      Oddział Informacji Naukowej
        e-mail: oinbg@ml.put.poznan.pl
      kierownik tel. 665-3521
      e-mail: urszulab@ml.put.poznan.pl
      Bazy danych. Serwisy. Usługi informacyjne
        tel. 665-3522, 665-2070
      Wykaz Podręcznik
        tel. 665-3506
      Czytelnia Bibliograficzno-Informacyjna
        tel. 665-3522
      Czytelnia Informacji Patentowej
        e-mail: patenty@ml.put.poznan.pl
      tel. 665-3617
      Pracownia Biblioteki Elektronicznej ze stanowiskami komputerowymi
        e-mail: ebiblioteka@ml.put.poznan.pl
      tel. 665-2070
         
      Oddział Obsługi Użytkowników
        e-mail: wypm@ml.put.poznan.pl
      kierownik tel. 665-3518
      e-mail: wypm@ml.put.poznan.pl
      Wypożyczenia międzybiblioteczne
        tel. 665-3518
      e-mail: wypm@ml.put.poznan.pl
      Sekcja Wypożyczeń
      		  
        tel. 665-3523
      e-mail: wypożycz@ml.put.poznan.pl
      Sekcja Czytelń  
        e-mail: czytelnie@ml.put.poznan.pl
      tel. 665-2339, 665-2090
         
      Oddział Druków Zwartych i Zbiorów Specjalnych
        e-mail: drukizwarte@ml.put.poznan.pl
      kierownik tel. 665-3513
         
      Oddział Druków Ciągłych
        e-mail: gromadzenie@ml.put.poznan.pl
      kierownik tel. 665-3517
      e-mail: jszulc@ml.put.poznan.pl
      Opracowanie czasopism  
        tel. 665-2828
      e-mail: danutaw@ml.put.poznan.pl
         
      Pracownia Obsługi Informatycznej  
        e-mail: poi@ml.put.poznan.pl
      tel. 665-3519
      Administrator sieci komputerowej  
        e-mail: krzychu@ml.put.poznan.pl
         
      Administrator Zautomatyzowanego Systemu Bibliotecznego
        tel. 665-3562
      e-mail: krystyna@ml.put.poznan.pl
         
      Stanowisko ds. Kontroli Zbiorów i Bibliotek Jednostek Organizacyjnych
        tel. 665-3506
      e-mail: pol@ml.put.poznan.pl
         
      Sekcja Organizacyjno-Gospodarcza
        tel. 665-3519
      e-mail: dorotak@ml.put.poznan.pl



    2. STRONA DOMOWA BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ
      http://library.put.poznan.pl

      • Katalogi online Biblioteki PP oraz innych bibliotek polskich
      • Źródła elektroniczne
      • Bibliografia publikacji pracowników PP
      • Usługi biblioteczne
      • Usługi informacyjne
      • O bibliotece
      • Inne biblioteki
      • Inne połączenia

    3. INFORMACJA TELEFONICZNA O KATALOGACH
      Katalogi książek (kartkowe i komputerowe) tel. 665-3523
      Katalogi czasopism (kartkowe oraz komputerowy) tel. 665-2828

  2. BIBLIOTEKI WYDZIAŁÓW I INSTYTUTÓW PP
    PUT FACULTY AND INSTITUTE LIBRARIES
    Instytut Konstrukcji Budowlanych
      tel. 665-2461, e-mail: agocalek@put.poznan.pl
    Instytut Inżynierii Lądowej
      tel. 665-2455
    Instytut Inżynierii Środowiska
      tel. 665-2441, e-mail: janina.dziamska@put.poznan.pl
    Wydział Architektury
      tel. 85-29-261
    Instytut Mechaniki Stosowanej
      tel. 665-2555, e-mail: brakow@sol.put.poznan.pl
    Instytut Technologii Mechanicznej
      tel. 665-2264
    Instytut Inżynierii Zarządzania
      tel. 85-27-521 w. 154, e-mail: wolodkowicz@put.poznan.pl
    Instytut Inżynierii Materiałowej
      tel. 665-3514, -3594
    Instytut Elektroenergetyki
      tel. 665-2527
    Instytut Elektrotechniki Przemysłowej
      tel. 665-2580, e-mail: krystyna.horemska@put.poznan.pl
    Instytut Informatyki
      tel. 665-2575, e-mail: danuta.marek@cs.put.poznan.pl
    Instytut Elektroniki i Telekomunikacji
      tel. 665-2290, e-mail: astrycka@et.put.poznan.pl
    Katedra Automatyki, Robotyki i Informatyki
      tel. 665-3711
    Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych
      tel. 665-2220
    Instytut Silników Spalinowych i Podstaw Konstrukcji Maszyn
      tel. 665-2025, e-mail: ewa.gadzinska@put.poznan.pl
    Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej
      tel. 665-2015
    Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej
      tel. 665-3623, e-mail: iwona.michalska@put.poznan.pl
    Instytut Matematyki
      tel. 665-2354, e-mail: mkuinska@math.put.poznan.pl
    Wydział Fizyki Technicznej
      tel.665-3154, -3200
    Studium Języków Obcych
      tel. 665-2554, e-mail: mcminsk@sol.put.poznan.pl

  3. PYTANIA - ŻYCZENIA - PROPOZYCJE - POMOC
    QUESTIONS - REQUESTS - SUGGESTIONS - HELP

    Kontakt elektroniczny / Electronic contact
    Problem
    Dzwoń lub pisz na adres
    • udostępnianie prac doktorskich i habilitacyjnych
    • bibliografia publikacji pracowników PP
    • bazy danych i serwisy informacyjne dostępne w BGPP
    • lokalizacja poszukiwanych czasopism i materiałów konferencyjnych w kraju
    • funkcjonowanie biblioteki
    • pomoc w poszukiwaniach literaturowych
    • plan zajęć dydaktycznych dla studentów:
      I roku - "Przysposobienie biblioteczne"
      i IV roku - "Techniki korzystania z informacji"
    oinbg@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3521
    tel. +48 61 665-3522
    • pomoc w sporządzaniu dokumentacji zgłoszeniowej w zakresie ochrony wynalazków i wzorów użytkowych
    • udostępnianie zainteresowanym zbioru opisów patentowych
    patenty@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3617
    tel. +48 61 665-3521
    tel. +48 61 665-3522
    • przedłużanie terminu zwrotu książek
    • sprawdzanie stanu konta
    • inne pytania dotyczące wypożyczeń lokalnych
    wypozycz@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3523
    • pytania dotyczące wypożyczeń międzybibliotecznych
    wypm@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3518
    • prenumerata czasopism polskich i zagranicznych
    • czasopisma z darów i wymiany
    • organizacja dostępu do czasopism elektronicznych
    gromadzenie@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3517
    • propozycje zakupu książek do Biblioteki Głównej z informacją o poszukującym
    drukizwarte@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3513
    • pytania i zagadnienia dotyczące modułów systemu Horizon
    krystyna@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3562
    • uwagi dotyczące serwisu WWW
    • jesli nie wiesz gdzie skierować swój list :)
    oinbg@ml.put.poznan.pl
    tel. +48 61 665-3521
PRZEWODNIK PO STRONIE DOMOWEJ 2001
MAIN LIBRARY HOME PAGE 2001 GUIDE

Strona domowa - pod tym określeniem kryje się obecnie cały serwis informacyjny, oferujący ogromny zasób wiadomości i rozbudowaną propozycję usług. Daje on nieograniczoną możliwość prezentacji i promocji biblioteki, która nie ustaje w rozwijaniu swojej działalności.

Nowy serwis WWW został zaprojektowany z myślą o nowszych wersjach przeglądarek IE i Netscape (od wersji 4.0), ale jest również widoczny w wersji tekstowej dla starszych przeglądarek.

Centralne miejsce strony głównej zajmuje logo Biblioteki Głównej Politechniki Poznańskiej, po którego obu stronach rozmieszczone zostały równomiernie odnośniki do poszczególnych stron serwisu.


I. ODNOŚNIKI PO STRONIE PRAWEJ kierują użytkownika bezpośrednio do konkretnej strony, co umożliwia łatwe i szybkie dotarcie do potrzebnych informacji.

Pierwsze trzy pozycje (bibliografia publikacji pracowników PP, aktualności, godziny otwarcia) można znaleźć także w odpowiednich kategoriach znajdujących się po lewej stronie.

I.1. Opcja szukaj (przygotowana przez mgra inż. Krzysztofa Obera) to mechanizm przeszukiwania wszystkich stron serwisu WWW wg słów znajdujących się na tych stronach.


Zapytanie wpisywane w polu wyszukiwawczym może mieć następujące formy: I.2. mapa serwisu to schemat całego serwisu WWW z uwzględnieniem wzajemnych zależności pomiędzy poszczególnymi poziomami ogólności, z odnośnikami do każdej ze stron serwisu. Dzięki takiej mapie można bardzo łatwo zorientować się, gdzie znajduje się poszukiwane przez nas zagadnienie i bezpośrednio dotrzeć do niego.

II. ODNOŚNIKI PO LEWEJ STRONIE zawierają dodatkowe menu. Po wskazaniu danej pozycji ukazuje się lista odniesień do bardziej szczegółowych zagadnień w obrębie danej tematyki. Rozwiązanie to umożliwia zapoznanie się z zawartością kategorii głównej i jednoczesny wybór szukanego zagadnienia.


III. WYBÓR ZAGADNIENIA Z MENU kieruje użytkownika na konkretną stronę serwisu. Podświetlenie sygnalizuje użytkownikowi, gdzie aktualnie znajduje się w całej strukturze serwisu.


Na tym poziomie można korzystać z dostępu sieciowego do katalogu, światowych i lokalnych baz danych, czasopism elektronicznych, multimediów, materiałów dydaktycznych oraz innych źródeł. Z każdego miejsca serwisu można wrócić na stronę główną BGPP poprzez wybranie logo biblioteki, umieszczonego w lewym górnym rogu każdej ze stron.

IV. Opcja KONTAKT zawiera tabelę przedstawiającą przykładowe problemy i charakterystyczne pytania, z którymi zwracają się użytkownicy.


V. PRZYKŁAD
Poszczególne etapy wyszukiwania informacji w serwisie WWW na przykładzie katalogu online.


Życzymy powodzenia, czekamy na uwagi i propozycje :).
Karolina Popławska, Jakub Bajer
Z KALENDARIUM / HISTORY

sieci komputerowe i usługi internetowe
network and Internet services
listopad 1995
  utworzenie stanowiska wyszukiwania danych z baz własnych Biblioteki Głównej w sieci Novell (BG Wilda) oraz stanowiska CD-ROM i Dostępu Elektronicznego w Czytelni Czasopism na Piotrowie
styczeń 1996 - czerwiec 1996
  zakładanie wewnątrzbudynkowej sieci komputerowej w Bibliotece Głównej na Wildzie, w ramach Programu Informatyzacji Uczelni, połączenie sieci komputerowej BG Wilda z siecią kampusu Wilda i dalej podłączenie do sieci miejskiej i Internetu
marzec 1996
  utworzenie stanowiska komunikowania się poprzez pocztę elektroniczną przy wypożyczaniu międzybibliotecznym
czerwiec 1996
  udostępnienie w sieci Internet lokalnych baz własnych, utworzenie stanowiska dostępu do katalogów innych bibliotek w sieci Internet (BG Wilda)
wrzesień 1996
  udostępnienie pierwszej strony domowej Biblioteki Głównej w sieci Internet http://library.put.poznan.pl
grudzień 1996
  udostępnienie katalogu komputerowego druków zwartych Biblioteki w sieci Internet za pomocą usługi WAIS oraz ze strony domowej Biblioteki Głównej
17. maja 1997
  uruchomienie dostępu do sieciowych baz danych zakupionych dla środowiska akademickiego Poznania, ze stanowisk w Czytelni Oddziału Informacji Naukowej, a następnie z dwóch stanowisk CD-ROM i Dostępu Elektronicznego w Czytelni Czasopism na Piotrowie (15. listopada)
luty - październik 1997
  budowa lokalnej sieci wewnątrzbudynkowej sieci komputerowej w BG Piotrowo i podłączenie do sieci miejskiej i Internetu
24. października 1997
  oddanie sieci komputerowej na Piotrowie do użytkowania oraz utworzenie dwóch stanowisk internetowych dla użytkowników w Czytelni Czasopism
maj - wrzesień 1999
  rozbudowa sieci komputerowej w BG Wilda
4. października 1999
  dostęp do katalogu komputerowego Biblioteki Głównej PP i innych bibliotek poznańskich poprzez moduł OPAC: uruchomienie ośmiu stanowisk w sali katalogowej na Wildzie
14. grudnia 1999
  dostęp do katalogu komputerowego Biblioteki Głównej PP i innych bibliotek poznańskich poprzez moduł OPAC: uruchomienie sześciu stanowisk w Czytelni Ogólnej na Piotrowie
luty 1999
  dostęp do katalogu komputerowego BGPP w sieci Internet poprzez WebPAC
6. listopada 2000
 
  1. początek zdalnego zamawiania książek z katalogu komputerowego BGPP w podmodule wypożyczanie z magazynu zamkniętego FELIKS (ang. CSA):
    • poprzez przeglądarkę WUI ze stanowiska OPAC
  2. możliwość przedłużania (prolongaty) wypożyczeń książek ze zbiorów BGPP poprzez:
    • przeglądarkę WUI ze stanowiska OPAC;
    • przeglądarkę internetową Web
7. listopada 2001
  otwarcie Pracowni Biblioteki Elektronicznej OIN
(d. Stanowisko CD-ROM i Dostępu Elektronicznego w Czytelni Czasopism)
26. listopada 2001
  utworzenie dwóch kolejnych stanowisk internetowych dla użytkowników w Czytelni Czasopism

etapy wdrażania systemu Horizon
lata 1994 - 1997
  prace przygotowawcze do wdrażania systemu (formularz preinstalacyjny, początek szkoleń)
lipiec 1997 - listopad 2000
  wdrażanie podstawowych modułów systemu:
  • administratora systemu (instalacja i początek prac) - VII. 1997
  • katalogowanie czasopism - IX. 1997
  • gromadzenie druków zwartych (zamówienia, budżet, inwentarz) - I.1998
  • katalogowanie druków zwartych - XI. 1998
  • czasopisma - I. 1999
  • udostępnianie (edycja: rekordu czytelnika, zwrotów, wypożyczeń i przedłużeń przez PAC - X. 1999
  • podmoduł wypożyczania z magazynu zamkniętego CSA (ang. closed stack access), pozwalający zdalnie zamawiać książki z katalogu komputerowego na podstawie ważnej KARTY BIBLIOTECZNEJ PFBN - X.2000

Halina Ganińska
ETAPY WDRAŻANIA ZINTEGROWANEGO ZAUTOMATYZOWANEGO SYSTEMU BIBLIOTECZNEGO HORIZON
THE STEPS OF ACCUSTOM TO THE AUTOMATIC INTEGRATED LIBRARY SYSTEM

1. Charakterystyka systemu

System Horizon jest zintegrowanym, nowoczesnym oprogramowaniem, pozwalającym na pełną automatyzację prac bibliotecznych związanych z gromadzeniem, opracowaniem, wyszukiwaniem i udostępnianiem dokumentów; kontroluje wypożyczenia, konta czytelników oraz bazy zbiorów. Umożliwia bibliotece udostępnianie własnych katalogów poprzez moduł OPAC w sieci INTERNET. Parametryzacja systemu, czyli zaopatrzenie go w zestaw zmiennych parametrów, których wartości można zmieniać w zależności od lokalnych i aktualnych potrzeb, decyduje o uniwersalności systemu. Program pozwala na jednolity sposób komunikacji z użytkownikiem, pracę w konfiguracji klient/serwer oraz zabezpieczenie systemu i bazy danych.

Horizon ma budowę modułową, której elementy współpracują ze sobą tak, że pozwalają unikać wielokrotnego wprowadzania danych. W modułach można edytować, dodawać i usuwać rekordy, a wszystkie zmiany dokonane w jednym rekordzie powodują zmiany w rekordach z nim związanych w trybie online.

Na automatyzację prac bibliotecznych pozwalają moduły: 1.1. Moduł gromadzenia

składa się z funkcji obejmujących operacje związane z gromadzeniem wydawnictw zwartych, ciągłych i czasopism. Zarządza finansami, umożliwia prowadzenie kartotek zamówień, ksiąg inwentarzowych oraz różnego rodzaju raportów i statystyk (tablica 1).



Tablica 1. Okno ekranu modułu gromadzenia

1.2. Moduł kontroli i wpływu czasopism

usprawnia zamawianie, prenumeratę i akcesję czasopism, kontroluje terminowość wpływu kolejnych numerów, umożliwia rejestrowanie dodatkowych lub specjalnych numerów, kontroluje korespondencję dotyczącą ewentualnych reklamacji (tablica 2).


Tablica 2. Okno ekranu modułu kontroli i wpływu czasopism

1.3. Moduł katalogowania wydawnictw zwartych, ciągłych i czasopism

umożliwia tworzenie opisów bibliograficznych wydawnictw zwartych i ciągłych, łączenie ich z opisami egzemplarza, poprawę wprowadzonych danych, kopiowanie opisów z katalogów innych bibliotek pracujących w sieci. Opis dokumentów jest zgodny z formatem wymiennym USMARC i normą ISO2709. Program umożliwia prowadzenie KARTOTEK HASEŁ WZORCOWYCH dla osób, instytucji, konferencji, haseł przedmiotowych i serii, zapewniając wysoką jakość bazy danych (tablica 3).


Tablica 3. Okno ekranu edycji rekordu bibliograficznego w formacie USMARC

1.4. Moduł udostępniania

automatyzuje wszystkie czynności związane z rejestracją czytelników i dokonywanych przez nich wypożyczeń, zwrotów, przedłużeń i zamówień. Identyfikacja dokumentów i użytkowników jest realizowana za pomocą kodów kreskowych. System umożliwia przyznanie różnym kategoriom czytelników zróżnicowanych uprawnień, a dokumentom różnych statusów. Drukuje upomnienia, monity, prowadzi automatyczne naliczanie kar za przetrzymane książki i blokuje konta. Pozwala śledzić historię wypożyczeń, prowadzi statystyki wypożyczeń, zwrotów, blokad oraz wpłat (tablica 4).


Tablica 4. Okno ekranu wyszukiwania czytelnika

1.5. Katalog OPAC

zapewnia, w trybie online, szybkie i wieloaspektowe wyszukiwanie informacji o różnych typach dokumentów z dowolnego stanowiska lokalnej sieci komputerowej oraz poprzez sieć INTERNET. Wyszukiwanie odbywa się w trybie online w oparciu o indeksy alfabetyczne i indeksy słów występujących w różnych elementach opisu bibliograficznego. Indeksy umożliwiają wyszukiwanie według autorów, tytułów, instytucji, imprez, haseł przedmiotowych, serii, sygnatur i wydawców. W wyszukiwaniu zaawansowanym system pozwala prawostronnie maskować wyrażenia, łącząc je przy użyciu operatorów logicznych (boole'owskich); daje możliwość ograniczenia listy odpowiedzi do roku wydania, języka dokumentu lub dowolnego wyrażenia z opisu bibliograficznego. Z poziomu katalogu OPAC czytelnik uzyskuje informację o bieżącej dostępności wyszukiwanej pozycji, ma też dostęp do własnego konta z możliwością dokonania zamówienia (tablice 5 i 6).


Tablica 5. Indeksy katalogu OPAC


Tablica 6. Przykład rezultatu wyszukiwania w katalogu

1.6. Moduł obsługi magazynu CSA

stanowi uzupełnienie systemu Horizon i umożliwia czytelnikowi poprzez interfejs WUI składać zamówienia na wybraną pozycję z katalogu komputerowego, znajdującą się w magazynie zamkniętym biblioteki. Magazyn otrzymuje informację o zamówieniu w formie wydruku, spełniającego rolę rewersu i dostarcza żądaną pozycję czytelnikowi (tablica 7).


Tablica 7. Okno ekranu modułu CSA logowania się czytelnika

1.7. Moduł administratora

zawiera podprogramy i pliki potrzebne do sprawnego funkcjonowania pozostałych modułów systemu. Jest przeznaczony dla osoby wdrażającej program, pozwala na edycję parametrów systemowych, definiowania podglądów oraz dostępu do poszczególnych funkcji w systemie. Przy pomocy tego modułu administrator - korzystając z tablic, kodów i programów - wykonuje zadania umożliwiające uruchomienie i sprawne działanie systemu Horizon (tablica 8).


Tablica 8. Okno ekranu z tablicami modułu administratora

1.8. WebPAC

to graficzny interfejs WWW, pozwalający na szerokie udostępnianie informacji bibliograficznej, zawartej w bazie danych poprzez sieć globalną. Daje możliwość wyszukiwania z wykorzystaniem podstawowych indeksów, a także według słów z obsługą operatorów Boole'a. Interfejs, umożliwia użytkownikowi przeglądanie zasobu biblioteki, statusu, sygnatur oraz lokalizacji (tablica 9).


Tablica 9. Okno ekranu WebPAC

2. Wdrażanie systemu Horizon w Bibliotece Głównej Politechniki Poznańskiej w latach 1994-2000

2.1. Lata 1994-1997: prace przygotowawcze do wdrażenia systemu

Lata 1994-1995 to opracowanie analiz i dokumentów wstępnych. Początek prac nad wdrożeniem systemu Horizon w Bibliotece Politechniki Poznańskiej rozpoczął się w połowie 1996 roku. Zostało utworzone Stanowisko ds. Tworzenia Zintegrowanego Systemu Bibliotecznego, zwane w środowisku bibliotekarskim, bibliotekarzem systemowym, który był odpowiedzialny za całość wdrożenia systemu. Powstała w związku z tym Pracownia Obsługi Informatycznej.

W 1997 roku w BGPP zainstalowano serwer, na którym zostały umieszczone 4 bazy wybranych bibliotek poznańskich: Akademii Ekonomicznej, Akademii Wychowania Fizycznego, Papieskiego Wydziału Teologicznego, Biblioteki Politechniki Poznańskiej oraz baza treningowa do której miały dostęp wszystkie biblioteki poznańskie wdrażające system Horizon, a działające w ramach PoznańskiejFundacji Bibliotek Naukowych.

ARKUSZE PREINSTALACYJNE

Po zainstalowaniu bazy konieczne było dostosowanie systemu do pracy w bibliotece według lokalnych ustaleń. Zostały przygotowane arkusze preinstalacyjne, obejmujące założenia pracy i organizacji wszystkich modułów systemu. Według tych arkuszy firma Dynix, instalująca klienta systemu Horizon wstępnie zaprojektowała bazę danych.

KONWERSJA

Ponieważ od roku 1992 Biblioteka Główna PP pracowała w lokalnym systemie bibliotecznym Lech-BMS, w którym działały dwa moduły: moduł katalogowania druków zwartych oraz moduł udostępniania zbiorów, wypracowano możliwie bezkolizyjne przejście do nowego systemu, bez zakłócenia ciągłości pracy biblioteki. W związku z tym opracowano zasady konwersji danych z katalogu komputerowego Lech-BMS do systemu Horizon, pracującego w formacie wymiennym USMARC. W 1997 roku dla firmy Dynix, która podjęła się dokonania konwersji została przygotowana dokładna analiza struktury bazy danych systemu lokalnego i propozycja przeniesienia tej bazy do systemu Horizon w formacie USMARC.

SZKOLENIA

W tym samym roku rozpoczęły się intensywne szkolenia pracowników Biblioteki Głównej PP w zakresie formatu wymiennego USMARC. Szkolenia były prowadzone przez bibliotekarza systemowego, pracownicy uczestniczyli też w kursach katalogowania organizowanych przez Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych. Równoległe odbywały się szkolenia dotyczące obsługi modułu gromadzenia zbiorów w systemie Horizon. Szkolenia i rozpoczęcie prac w systemie Horizon były możliwe dzięki uzyskaniu przez Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych środków finansowych z Fundacji Mellona, zakupowi serwerów i komputerów PC; BGPP otrzymała z tego źródła 50 komputerów, sukcesywnie dostarczanych w latach 1996-1998, z których 6 przekazała do bibliotek wydziałowych PP. W Bibliotece Głównej PP w latach 1998-2000 zostały wdrożone wszystkie moduły obsługujące system biblioteczny.

PRACA W MODUŁACH

Wdrażanie systemu Horizon rozpoczęto od modułu gromadzenia zbiorów. Po przetestowaniu, dostosowaniu organizacyjnym i systemowym, w styczniu 1998 roku moduł został uruchomiony w Oddziale Opracowania Druków Zwartych i Zbiorów; w następstwie tego zostały zautomatyzowane prace, związane z podziałem budżetu, wydrukiem zamówień do dostawców oraz wydrukiem ksiąg inwentarzowych.

W lutym tegoż roku zaczęliśmy pracę w MODULE KATALOGOWANIA w Oddziale Wydawnictw Ciągłych od wprowadzania rekordów opisu bibliograficznego czasopism, będących w aktualnej prenumeracie.

W listopadzie 1998 r. Oddział Druków Zwartych i Zbiorów Specjalnych zaczął opracowywać rekordy bibliograficzne książek w formacie USMARC, równolegle wprowadzając dane w systemie Lech-BMS (w tym systemie cały czas działała wypożyczalnia).

W kwietniu 1999 roku do bazy systemu Horizon zostały przegrane rekordy bibliograficzne oraz rekordy pozycji z systemu Lech-BMS, co pozwoliło zamknąć bazę starego systemu i zaprzestać drukowania kart katalogowych do katalogu kartkowego. Baza po konwersji jest poprawiana i uzupełniana.

We wrześniu 1999 roku wdrożyliśmy moduł czasopism składający się z dwóch podmodułów: kontrola czasopism (rejestruje wszystkie zasoby rożnych typów druków ciągłych) i wpływy czasopism (rejestruje bieżące wpływy i zasób). Dostosowano także Moduł Gromadzenia do rejestracji zamówień, budżetu i wydruku inwentarzy dla czasopism i wydawnictw ciągłych.

Rok 1999 to również intensywne przygotowania do wdrożenia modułu wypożyczeń. Do bazy systemu Horizon zostały automatycznie przeniesione konta zapisanych do biblioteki czytelników, a następnie pracownicy ręcznie wprowadzili wypożyczenia zarejestrowane w poprzednim systemie. Moduł przygotowano do lokalnego regulaminu biblioteki, a pracownicy zostali przeszkoleni w obsłudze.

Uruchomienie wypożyczeń w systemie Horizon nastąpiło z początkiem roku akademickiego 1999/2000.

Aby uruchomić wypożyczenia, ze środków Uczelni i Biblioteki przeprowadzono remont wypożyczalni i sali katalogowej: w wypożyczalni zainstalowano 5 stanowisk obsługujących wypożyczenia i zwroty dokonywane przez czytelników, a w sali katalogowej BGPP zainstalowano 8 terminali z przeglądarką Windows User Interface (WUI), umożliwiającą dostęp do baz komputerowych wszystkich bibliotek Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych oraz 6 terminali w czytelni ogólnej na Ratajach (ul. Piotrowo). Terminale zakupiono ze środków Uczelni.

W 2000 roku w dwóch bibliotekach instytutowych: Instytutu Konstrukcji Budowlanych oraz Instytut Inżynierii Zarządzania został wdrożony moduł katalogowania zbiorów.

W listopadzie 2000 roku w BGPP zaczął działać podmoduł obsługi wypożyczeń z magazynu zamkniętego FELIKS, ang.CSA (closed stack access). Moduł ten pozwala czytelnikowi na zdalne zamawianie książek poprzez przeglądarkę WUI. Wydruk zamówienia następuje w magazynie i czytelnik otrzymuje książkę bez konieczności ręcznego wypisywania rewersu.

2.2. Rok 2001 - okres udoskonaleń

Katalog komputerowy w systemie Horizon umożliwia czytelnikowi wieloaspektowe wyszukiwanie literatury wg autora, tytułu, haseł przedmiotowych itd. (patrz tablice 10 i 11).



Tablica 10. Okno ekranu z wykazem indeksów



Tablica 11. Okno ekranu z wykazem indeksów (ciąg dalszy)

Czytelnik uzyskuje informacje o zbiorach oraz ich dostępności.

Poprzez przeglądarkę WUI oraz Internet czytelnik - posiadacz KARTY CZYTELNIKA PFBN - z aktywnym kontem na dany rok akademicki może sprawdzić stan swego konta oraz samodzielnie przedłużyć termin zwrotu wypożyczonych książek.

W roku 2001 wprowadzono do nowej strony domowej szereg informacji i linków, ułatwiających obsługę czytelnika, korzystającego z modułu wypożyczeń.

Zamierzeniem naszym jest, aby za pięć lat we wspólnej bazie katalogowej znajdowały się: cały zasób Biblioteki Głównej i co najmniej 50% zasobu bibliotek jednostek organizacyjnych Politechniki Poznańskiej.

Krystyna Popławska
ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE DLA POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ
ELECTRONIC RESOURCES FOR POZNAN UNIVERSITY OF TECHNOLOGY

Źródła elektroniczne są jednym z podstawowych źródeł informacyjnych, bardzo cenionych przez użytkowników naukowej biblioteki technicznej. Biblioteka ze zbiorami elektronicznymi, czyli biblioteka elektroniczna, jest otwarta na czytelnika, bardziej dostępna, interaktywna.

Biblioteka Główna PP umożliwia swoim czytelnikom dostęp i korzystanie z wielu źródeł elektronicznych, jakimi są: katalog komputerowy, bibliograficzne bazy danych, serwisy pełno-tekstowych czasopism elektronicznych, multimedialne słowniki i encyklopedie oraz materiały dydaktyczne online.

Oto, czym Biblioteka dysponuje

1. Katalog komputerowy

książek, czasopism i innych wydawnictw ciągłych, zbiorów specjalnych, takich jak: polskie normy oraz prace doktorskie; z katalogu czytelnik może prowadzić wieloaspektowe wyszukiwanie literatury i zdalnie zamawiać książki z magazynu zamkniętego oraz samodzielnie sprawdzać swoje konto i dokonywać prolongaty wypożyczonych materiałów bibliotecznych, dla których upływa termin zwrotu. Jeśli czytelnik nie znajdzie pozycji w katalogu komputerowym (60% zasobów), winien szukać w katalogu kartkowym.

2. Bibliograficzne bazy danych piśmiennictwa światowego

specjalistyczne, zgodne z profilem badawczym Uczelni; rejestrują materiał za pomocą cytatów bibliograficznych wraz z abstraktami z czasopism naukowych, materiałów konferencyjnych, książek i raportów technicznych. Można z nich dokonywać bieżących i retrospektywnych poszukiwań literaturowych na dany temat, przejrzeć treść wybranych czasopism, uzupełnić dane bibliograficzne pochodzące z innych źródeł; ponadto dokonać selekcji wybranego materiału poprzez markowanie rekordu i prezentować informację według zadanego formatu. Bazy różnią się między sobą zasięgiem chronologicznym, sposobem charakteryzowania treści dokumentu i stosowanym językiem wyszukiwawczym.

Pracownicy naukowi i studenci PP mogą korzystać z baz danych poprzez lokalny dostęp jednostanowiskowy z dysków optycznych CDROM oraz zdalny online ze wszystkich komputerów uczelnianych.

2.1. Jednostanowiskowe bazy danych na CDROM 2.2. Bazy danych online Jak wiemy z doświadczenia, wymienione bazy danych, a w szczególności dostępne sieciowo CURRENT CONTENTS oraz SCIENCE CITATION INDEX, są przyjazne dla użytkownika: cechują się łatwością formułowania zapytań oraz zapisu wyszukanych rekordów w plikach tekstowych. Opisy bibliograficzne zawierają pola adresu zakładu pracy autora i jego poczty elektronicznej, co znacznie przyspiesza dotarcie do publikacji pełnotekstowej poprzez bezpośredni kontakt z autorem pracy. Wszystkie wymienione elementy powodują, że bazy te są chętnie przeszukiwane przez użytkowników.

Od 2001 roku jest dostęp ze wszystkich komputerów Uczelni do elektronicznej wersji czasopisma bibliograficznego ERGONOMICS ABSTRACTS ONLINE, wydawanego przez Taylor and Francis; jest to odpowiednik drukowanej edycji czasopisma "Ergonomics Abstracts".

3. Bibliograficzne bazy danych piśmiennictwa krajowego dostępne w sieci Internet ze strony domowej Biblioteki Głównej 4. Bazy bibliograficzne Biblioteki Narodowej Powyżej przedstawione bibliograficzne bazy danych pozwalają a uzyskanie zestawień na wybrany temat i dostarczają INFORMACJI
O ŹRÓDŁACH PIERWOTNYCH.

5. Eczasopisma - serwisy elektronicznych czasopism pełnotekstowych

Od kilku lat wzrasta zainteresowanie serwisami pełnotekstowych czasopism elektronicznych, które, przy malejących budżetach bibliotek na gromadzenie zbiorów, zapewniają dostęp do coraz bogatszej oferty tytułów za stosunkowo niższą cenę oraz ułatwiają użytkownikowi korzystanie przez Internet ze zintegrowanych źródeł elektronicznych. Naturalnym więc kierunkiem rozwoju i organizacji zdalnego dostępu do eczasopism są ogólnopolskie i międzynarodowe konsorcja bibliotek naukowych, których członkiem jest również Biblioteka Główna.

Serwisy informacyjne online dla PP: stan na 30. listopada 2001 roku
L.p.
Wyszczególnienie
Liczba tytułów /
głębokość dostępu
1.
 Ogólnopolskie Konsorcjum SwetsnetNavigator
Dostęp do czasopism wydawców: Academic Press, Springer Verlag, Mechanical Engineering Publication, MCB University Press Ltd, Multi Science Publishing Co. Ltd, Royal Society of Chemistry, Sage Publications, SIAM Society for Industrial and Applied Mathematics, Taylor and Francis
17.200 / spisy treści
624 / spisy treści, abstrakty, pełne teksty
2.
 System Science Direct/Science Server Elsevier Science
1.405 / spisy treści, abstrakty
499 / spisy treści, abstrakty, pełne teksty
3.
 IDEAL Open Consortium - Academic Press/Swets Blackwell GmbH
250 / spisy treści, abstrakty, pełne teksty
4.
 Springer Verlag/Swets Blackwell GmbH
480 / spisy treści, abstrakty, pełne teksty

Zwracamy uwagę, że: 6. Multimedialne słowniki i encyklopedie
7. Materiały dydaktyczne online

pracowników Uczelni, w tym również skrypty, są dostępne online ze strony domowej Biblioteki Głównej (to początki biblioteki digitalnej i elektronicznej). 7. listopada 2001 roku powstała Pracownia Biblioteki Elektronicznej OIN; to na dziś poprawa warunków korzystania ze źródeł elektronicznych, kolejny krok w kierunku rozwoju biblioteki elektronicznej.

Urszula Błaszczak, Iwona Pujanek
OD AUTOMATYZACJI DO BIBLIOTEKI ZINTEGROWANEJ
FROM AUTOMATION TO THE INTEGRATED LIBRARY

Automatyzacja i Internet

"Kierunki działalności Biblioteki Głównej Politechniki Poznańskiej" przedstawione przez dyrektora Biblioteki na posiedzeniu Zespołu Rektorskiego 14 grudnia 1994 roku oraz Rady Bibliotecznej 15 grudnia 1994 roku zakładały między innymi udział Biblioteki w realizacji tych projektów:
  1. Projektu TEMPUS Jep + nr 7853 nt. Integracja polskich i zachodnich bibliotek uniwersytetów technicznych w zakresie automatyzacji prac informacyjnych (1.IX.1994-31.VIII.1996);
  2. Projektu automatyzacji bibliotek naukowych Poznania, prowadzonego przez Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych (1994-2000);
  3. Projektu Uczelnianej Sieci Komputerowej w ramach Programu Informacji Uczelni (1996-1999).
Wprowadzone zmiany struktury organizacyjno-funkcjonalnej (1996) oraz proces zmian w kierunku struktury macierzowej, w celu unowocześniania źródłowej i informacyjnej obsługi użytkownika (2001), a tym samym prace zespołów Biblioteki Głównej koncentrowały się w tych latach na wprowadzaniu bibliotecznego zintegrowanego systemu zautomatyzowanego HORIZON oraz integrowaniu systemu biblioteczno-informacyjnego z krajowymi i międzynarodowymi sieciami komputerowymi.

Środowiskowa biblioteka cyfrowa dlibra

Rok 2001 to początek prac dalszych. Przedstawiona na sesji okolicznościowej z okazji pięciolecia powstania Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych, w dniu 23 maja 2001 roku, "Koncepcja biblioteki cyfrowej miasta Poznania : główne cele i założenia projektu", opracowana przez Zarząd Fundacji, stwarza naszej Bibliotece możliwość współtworzenia ŚRODOWISKOWEJ BIBLIOTEKI CYFROWEJ.

Jak dotąd, organizujemy zasoby biblioteki digitalnej i elektronicznej oraz dostęp do zasobów elektronicznych, w ramach naszych skromnych możliwości. Jednakże jedna średniej wielkości biblioteka to za mało na realizację takiego zadania. Dlatego też cieszy nas ogromnie fakt, że powstała w ramach programu PIONIER (Polski Internet Optyczny - Zaawansowane Technologie, Usługi i Aplikacje dla Społeczeństwa Informacyjnego) koncepcja środowiskowej biblioteki cyfrowej dlibra, dla której Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe rozwija najnowsze technologie informatyczne, a która umożliwia przechowywanie i katalogowanie dowolnych dokumentów i publikacji cyfrowych oraz szybki dostęp do przeglądania zawartości tych publikacji z przeglądarki internetowej.

Cyfrowe wersje zasobów naukowych (badawczych i dydaktycznych) Biblioteki Politechniki Poznańskiej, w ramach rozpoczętej digitalizacji materiałów dydaktycznych od 2000 r. począwszy, opracowywane i wprowadzane z obszaru Politechniki Poznańskiej, byłyby elementem naukowej biblioteki cyfrowej Poznania, koordynowanej przez Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych, a idąc dalej, zaczątkiem Biblioteki Środkowoeuropejskiego Dziedzictwa Kulturowego.

Biblioteka Politechniki Poznańskiej 2005-2006
biblioteka zintegrowana

Zamierzeniem naszym jest, aby w roku akademickim 2005/2006 w bibliotece zintegrowanej były:
  1. katalog komputerowy, obejmujący 100% zasobu Biblioteki Głównej i 50% zasobu bibliotek jednostek organizacyjnych PP;
  2. wyszukiwanie poprzez Internet w katalogu rozproszonym, obejmującym dane w standardzie międzynarodowym (format USMARC i protokół Z39.50) oraz narodowym Uniwersalnym Katalogu Centralnym NUKat;
  3. pełne teksty podstawowych podręczników w postaci digitalnej;
  4. czytelnia internetowa i multimedialna: dostęp do źródeł światowych;
  5. samodzielne wypożyczanie i zwrot książek wolnodostępnych w systemie "self check";
  6. rozbudowa strony www Biblioteki PP, w kierunku portalu komunikacyjnego;
  7. elektroniczny przewodnik przedmiotowy po zasobach Biblioteki PP;
  8. elektroniczny serwis usług bibliotecznych (wypożyczanie, zamawianie artykułów, etc.);
  9. elektroniczny serwis usług informacyjnych : lokalny, zdalny (do miejsca pracy, do akademika, do domu);
  10. korzystanie z możliwości bibliotek wirtualnych.
Halina Ganińska
"...Nie jest przeto prawdą, że specjalistyczna wiedza i technika pojawiają się w odpowiedzi na nasze potrzeby [...] rozwój wiedzy i techniki jest procesem, który sam się odtwarza i wzmacnia [...] procesy stają się naukowo i technicznie osiągalne, zanim jeszcze wiadomo, jaki może być z nich pożytek. [...]

Dopiero teraz powstaje konieczność przekonania potencjalnych użytkowników, że dany przedmiot jest dla nich istotnie nieodzowny [..]"

Z. Bauman, Socjologia, 1996

Szanowni Czytelnicy i Użytkownicy,

Jubileuszowy, dziesiąty numer "Zapisków", wsparty finansowo przez MEN, poświęcamy próbie przedstawienia naukowej biblioteki technicznej w pierwszych latach XXI wieku; ufamy, że Państwo odniosą się konstruktywnie do zamieszczonych informacji.

Uważamy, że Wszyscy korzystający z naszych zasobów i ofert informacyjnych są partnerami w kreowaniu nowoczesnej biblioteki.

Dlatego też oczekujemy od Państwa wszelkich uwag i propozycji.