Publikowanie OA

Spis Treści

Obowiązek publikowania otwartego – Plan S

Jest to szeroki plan działań związanych z otwieraniem wyników badań naukowych finansowanych ze środków publicznych. Grupa organizacji finansujących naukę (w tym Narodowe Centrum Nauki) we wsparciu Komisji Europejskiej oraz Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych tworzy tzw. Koalicję S (cOAlition S), której celem jest od 2021 roku zapewnienie obligatoryjnego dostępu do publikacji naukowych oraz wyników badań finansowanych przez te organizacje (model tzw. Otwartego Dostępu).

Instytucje i autorzy zachowają naturalnie prawa autorskie do swoich prac, wskazane będzie jednak publikowanie na licencji Creative Commons. Samo publikowanie ma następować w ramach otwartych czasopism (możliwie wysokiej jakości), czy w bazach/repozytoriach Open Access.

Należy pamiętać, że publikowanie w Otwartym Dostępie przenosi koszty wydania na autora bądź – jak się zdecydowanie zaleca – na instytucję finansującą.

Plan S zakłada wydawanie w modelu Open Access nie tylko artykułów naukowych ale również monografii, rozdziałów oraz udostępnianie wyników badań.

Drogi publikowania w Otwartym Dostępie

Złota droga

Złota droga otwartego dostępu do publikacji oznacza intencjonalny, całkowicie otwarty model publikowania i dystrybucji treści oparty o jednolitą i w pełni otwartą politykę wydawniczą. Dotyczy to również kwestii formalnych (uregulowanych, otwartych zasad udostępniania jak np. licencja Creative Commons dla artykułów). Takie teksty są w całości dostępne bezpłatnie do pobrania (z ewentualnym okresem embargo).

Zielona droga

Zielona droga to model nieco wtórnego otwarcia publikacji. Zwykle autorzy poszczególnych artykułów umieszczają je w bazach, skąd można je bezpłatnie pobierać. W tym procesie może również pośredniczyć instytucja naukowa (uczelnia, biblioteka). Zwykle są to artykuły w formie preprintów (przed recenzją i poprawkami redakcyjnymi) lub postprintów (wersje ostateczne już po recenzjach i edycji).

Licencje Creative Commons

Autorzy udostępniając swoje prace za darmo nie zbywają swoich praw autorskich, ale umożliwiają rozpowszechnianie swoich publikacji. Zwykle stosuje się licencje Creative Commons, które pozwalają kopiować, rozprowadzać i przedstawiać publikacje. Licencje te opierają się na czterech zasadniczych modułach, które mogą występować wspólnie (jeżeli się nie wykluczają).

  • Uznanie autorstwa (BY). Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
  • Użycie niekomercyjne (NC). Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
  • Bez utworów zależnych (ND). Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
  • Na tych samych warunkach (SA). Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Zagrożenia

Fałszywe czasopisma

Uwaga na fałszywe czasopisma – wyłudzające teksty naukowe oraz pieniądze - podszywające się pod renomowane tytuły. Oszuści podrabiają oficjalne strony czasopism, wykorzystując nie tylko tytuł, ale też stopkę wydawniczą, identyfikator DOI, ISSN, skład redakcji itp.
Dla przykładu, zidentyfikowano już ok. 50 falsyfikatów czasopism, których oryginały są indeksowanych w bazie JCR.

Nieistniejące konferencje

Kolejnym niebezpiecznym zjawiskiem są fałszywe konferencje, z których – pomimo obietnic – materiały nie są indeksowane w Web of Science czy Scopus, a czasem nie są wydawane w ogóle. Merytoryczna opieka nad taką konferencją jest fikcyjna, odpowiedzialne za nią grono naukowców jest zwykle zmyślone.

Drapieżni wydawcy

Należy z ostrożnością podchodzić do ofert szybkiego publikowania prac. Istnieją wydawcy, którzy oferują usługi wydawnicze i akceptują teksty do druku bez recenzji oraz redakcji tekstów. Ich działanie charakteryzuje się dużą agresywnością ukierunkowaną na zdobywanie publikacji oraz przedstawicieli do rad redakcyjnych. Często posuwają się do oszustw, zamieszczając np. w radach redakcyjnych nazwiska naukowców bez ich zgody oraz podając fałszywy Impact Factor lub własne czynniki cytowalności artykułów. Wprowadzają w błąd co do procesu wydawniczego, powiadamiają autorów o opłatach dopiero po akceptacji artykułu do druku i obciążają za nieistniejące usługi.

Uwaga: Renomowani wydawcy nie zabiegają o publikacje, a proces wydawniczy trwa długo ze względu na weryfikację i prace redakcyjne!

Zachęcamy do zapoznania się z prezentacją Fałszywe czasopisma, drapieżni wydawcy – metody działania i skuteczne rozpoznanie. W razie wątpliwości prosimy o kontakt z biblioteką.

Więcej informacji: